آجر لیسیدنی معدنی ، بلوک لیسیدنی معدنی و نقش آن در تغذیه و پرورش دام
فیزیولوژی دام بگونه ای است که دام کمبود بعضی از عناصر ضروری مورد نیاز در بدن را تشخیص داده و بطور غریزی در چنین مواردی میل شدیدی به خوردن آنچه در دسترس بوده و حاوی آن عناصر باشد پیدا می کند. علوفه مصرفی مورد تغذیه گاو و گوسفند بطور طبیعی فاقد همه مواد معدنی به مقدار مورد نیاز دوره رشد دام است و به همین جهت لازم است تا کمبود آن به بهترین و موثرترین شکل ممکن جبران شود چراکه درغیراینصورت گاو و گوسفند روی به خوردن هرگونه ضایعات حاوی این عناصر می آورند مانند (خاک، سنگ، چوب، گچ، مو، مدفوع و …) که این عارضه اصطلاحا گندخواری در دام یا پیکا نامیده می شود.
بهترین و مطمئن ترین شکل جبران کمبود عناصر معدنی استفاده از مکملهای معدنی ضروری و ترکیب آنها با خوراک دام به شکل کنسانتره دام است.
راهکار دیگر به عنوان راهکار تکمیلی برای حصول اطمینان از تامین شدن عناصر معدنی ضروری، استفاده از آجر لیسیدنی یا بلوک لیسیدنی حاوی این عناصر می باشد. از آنجا که املاح معدنی فی نفسه طعم و بوی مناسبی برای ذائقه گاو و گوسفند و سایر نشخوارکنندگان ندارند لذا مجموعه این عناصر در بستری از نمک طعام به شکل آجر لیسدنی یا بلوک لیسیدنی تبدیل می شوند. گاو، گوسفند، بز و اسب که علاقه وافری به طعم نمک دارند با لیسیدن آجر معدنی به جذب عناصر ضروری موجود در آن پرداخته و نیازهای فیزیولوژیک بدن خود را برطرف می سازند. مجموعه این عناصر ضروری باتوجه به نوع حیوان در انواع آجر لیسدنی و بلوک لیسیدنی جمع آوری و تولید می گردد:
آجر لیسیدنی و بلوک لیسیدنی عمومی نشخوارکنندگان
آجر لیسیدنی و بلوک لیسیدنی مخصوص استفاده در دامداری و مراکز پرورش گوسفند و پرورش بز
آجر لیسیدنی و بلوک لیسیدنی مخصوص استفاده در گاوداری شیری و گاوداری پرواری
آجر لیسیدنی و بلوک لیسیدنی مخصوص استفاده در باشگاه پرورش اسب
برای آنکه اطمینان حاصل شود عناصر معدنی ضروری همواره دراختیار گاو و گوسفند قرار دارند لازم است تا تعداد کافی آجرهای لیسیدنی را بجای سنگ نمک در داخل مینرال باکس (ظرف محل قرار گرفتن آجر) در نزدیکی آبخوری قرار گیرند (به گونه ای که آب و رطوبت به آن نرسد) تا لیسیدن آن برای دام براحتی امکان پذیر باشد.
راهکار دیگر به عنوان راهکار تکمیلی برای حصول اطمینان از تامین شدن عناصر معدنی ضروری، استفاده از آجر لیسیدنی یا بلوک لیسیدنی حاوی این عناصر می باشد.
عوارض کمبود عناصر معدنی ضروری در بدن دام
اثر کمبود فسفر در گاو شامل: کاهش اشتها، کاهش تولید شیر، کاهش رشد، مشکلات استخوانی و دندانی، ظهور بیماری پیکا (اشتهای غیرطبیعی و گندخواری)، مشکلات تولیدمثلی و پشم خواری در گوسفندان است.
اثر کمبود کلسیم در گاو شامل: کاهش تولید شیر، آسیب به باروری، تهدید سلامت گاو در دوره انتقال زایمان به دوره شیردهی، فلج زایمان، گرفتاریهای جسمی پس از زایمان، تهدید بیماریهای کتوز و کبد چرب است.
اثر کمبود کلسیم در گوسفند و بز شامل: گرفتاریهای جسمی هنگام زایمان و پس از زایمان است.
اثر کمبود منیزیم در گاو و گوسفند: در گوساله ها شامل بی اشتهایی، کوری موقت، بهم خوردن تعادل، کف کردن دهان، افتادن و جمع و باز شدن پاها و نهایتا مرگ و در گاو بالغ شامل تشنج، لرزش، انقباضات ماهیچه ها و پرخونی این نواحی و در گوسفندها اختلالات تنفسی و نهایتا مرگ است.
اثر کمبود سدیم در گاو و گوسفند: از دست رفتن آب بدن، کاهش تولید شیر، کاهش اشتها، کاهش وزن، زبر شدن موها، توقف رشد، ضعف عمومی و لرزش ماهیچه ها است.
اثر کمبود کلر در گاو و گوسفند: کاهش اشتها، کاهش تولید شیر و کاهش وزن است.
اثر کمبود آهن در گاو و گوسفند: ظهور بیماری پیکا (اشتهای غیرطبیعی و گندخواری)، ضعف عمومی، تنفس دردناک بعد از فعالیت های معمولی، آسیب پذیری دربرابر عفونتها، عقبماندگی رشد و کاهش توان سیستم ایمنی است.
اثر کمبود مس در گاو شامل: کاهش اشتها، از دست رفتن وزن بدن، کاهش تولید شیر، ژولیدگی موها، شکنندگی استخوانها، سفتی مفاصل و سخت راه رفتن، تاخیر فحلی، سخت زایی و جفت ماندگی و در گوسفند شامل: اختلال در رشد پشم، مرده زایی، فلج زایی، کاهش رشد، کم خونی، اسهال، لاغری مفرط و مرگ است.
اثر کمبود روی در گاو و گوسفند: ترکیدگی پوست، تورم مفاصل، ژولیدگی مو و پشم، کاهش اشتها، اختلال در تولیدمثل و کاهش توان سیستم ایمنی بدن است.
اثر کمبود منگنز در گاو و گوسفند: کاهش رشد، ناهنجاریهای اسکلتی، اختلال در تولید مثل و ناقص الخلقه زایی است.
اثر کمبود ید در گوساله : بزرگ شدن غده تیروئید، کوری، ریزش مو، ضعف و نهایتا مرگ است.
اثر کمبود ید در گاو شیری : اختلال در فحلی، سقط جنین، مرده زایی و جفت ماندگی و در گاو نر کاهش قدرت باروری است.
اثر کمبود ید در گوسفند : بزرگ شدن غده تیروئید و اختلال در متابولیسم بدن است.
اثر کمبود کبالت در گاو و گوسفند: کاهش اشتها، بیحالی، کاهش رشد، افت تولید شیر، کم خونی، رنگ پریدگی پوست، ضعف شدید، عدم تعادل در راه رفتن و نهایتا مرگ است.
مزایای استفاده از آجر لیسیدنی و بلوک لیسیدنی دامی
1- سهولت در استفاده آن برای دام
2- پیشگیری و درمان عارضه گندخواری (Pica)
3- پیشگیری از کم خونی و بیماریهای متابولیکی
4- پیشگیری از نرمی استخوان و بیماریهای تب مالت
5- کاهش مشکلات تولیدمثل، زایمان و جفت ماندگی
6- پیشگیری از اختلالات هورمونی و تخمک گذاری و ضعف عمومی
7- تامین کننده کلیه مواد معدنی مورد نیاز و درمان و پیشگیری از کمبود آنها در دام
از آنجا که املاح معدنی فی نفسه طعم و بوی مناسبی برای ذائقه گاو و گوسفند و سایر نشخوارکنندگان ندارند لذا مجموعه این عناصر در بستری از نمک طعام به شکل آجر لیسدنی یا بلوک لیسیدنی تبدیل می شوند.
