واکسیناسیون گوسفند
واکسیناسیون گوسفند زمانی مفید واقع شده و باعث ایجاد ایمنی بدن گوسفند می شود که پرورش دهندگان گوسفند از نحوه عملکرد واکسیناسیون آگاه باشند. برای آنکه برنامه واکسیناسیون گوسفند به خصوص در صورت استفاده از واکسن های کشته شده به خوبی اجرا شده و مؤثر واقع گردد، معمولا عملیات واکسیناسیون با دو تکرار انجام می شود. با این حال، هنوز برخی از پرورش دهندگان بر این باور هستند که برای هر بیماری، واکسیناسیون گوسفند با یک تکرار کافی است. حتی در برخی مواقع پرورش دهندگان به جای اجرای برنامه واکسیناسیون گوسفند به طور منظم، فقط در صورت بروز علائم و تشخیص بیماری از واکسن استفاده می کنند. اگر تکرار دوم واکسیناسیون گوسفند بر علیه بیماری انجام نشود (معمولا 4 تا 6 هفته پس از واکسیناسیون اولیه) ایمنی ایجاد شده کوتاه مدت بوده و موجب هدر رفتن هزینه، وقت و انرژی پرورش دهندگان می شود.
برای درک درست ضرورت استفاده از واکسیناسیون گوسفند ، افرادی که به پرورش گوسفند اشتغال دارند باید از نحوه عملکرد واکسیناسیون مطلع شوند. واکسن ها در بدن به عنوان عامل آنتی ژن شناسایی شده و موجب تحریک تولید آنتی بادی بر علیه همان آنتی ژن می شود و از این طریق می توانند در بدن ایمنی ایجاد کنند.
اگر تکرار دوم واکسیناسیون گوسفند بر علیه بیماری انجام نشود (معمولا 4 تا 6 هفته پس از واکسیناسیون اولیه) ایمنی ایجاد شده کوتاه مدت بوده و موجب هدر رفتن هزینه، وقت و انرژی پرورش دهندگان می شود.
هر عاملی در بدن که به عنوان عامل خارجی تشخیص داده شود و بدن به عنوان عاملی خطرناک با آن برخورد کند، آنتی ژن نامیده می شود. باکتریها، ویروسها و برخی از ترکیبات پیچیده ممکن است در بدن به عنوان آنتی ژن شناسایی شوند. زمانی که آنتی ژنها توسط سلول های لنفوسیت شناسایی شوند، تولید آنتی بادیها در بدن آغاز می شود. آنتی بادی های تولید شده به آنتی ژنها متصل شده و موجب غیر فعال شدن عوامل بیماری زا می شوند. در مواجه با هر آنتی ژنی، بدن یک پاسخ اولیه کوتاه مدت ایجاد می کند. اگر کمی پس از اولین تزریق واکسن گوسفند تکرار صورت گیرد، پاسخ ثانویه ایجاد شده اثر طولانی تر و قوی تری خواهد داشت.
بدن برای تولید آنتی بادیها به زمان نیاز دارد. درصورتی که بدن در گذشته در معرض آنتی ژن مورد نظر قرار نگرفته باشد، ایجاد آنتی بادی کافی برای محافظت از بدن در برابر آنتی ژن، به زمانی حدود 2 تا 3 هفته برای تقسیم و تکثیر لنفوسیت ها و تولید میزان کافی آنتی بادی نیاز دارد. در اولین تماس بدن با هر آنتی ژن، مقادیر آنتی بادی تولید شده توسط لنفوسیت ها اغلب کم بوده و سطح آنتی بادی تولید شده تنها می تواند تا چند هفته ایمنی ایجاد کند. در مواجه دوم بدن با همان آنتی ژن، میزان آنتی بادی و ایمنی ایجاد شده در بدن به شدت افزایش می یابد. این پاسخ به عنوان پاسخ ثانویه شناخته شده و می تواند در مدت کوتاه تری نسبت به پاسخ اولیه، سطح مناسبی از آنتی بادی را در بدن ایجاد کند.
واکسیناسیون گوسفند ، برای بره ها آغوز واکسن محسوب نمی شود
در میان برخی از پرورش دهنگان این باور غلط وجود دارد که آغوز را به عنوان اولین واکسن برای بره ها در نظر می گیرند. بره ها آنتی بادیهای مورد نیاز خود را از طریق آغوز و شیر مادر دریافت می کنند. اما این آنتی بادیها سیستم ایمنی فعال را در بدن بره ها ایجاد نمی کنند. بدن بره های جوان تا سن حدود 8 تا 12 هفتگی توسط آنتی بادیهای دریافتی توسط آغوز محافظت می شوند و پس از آن، این ایمنی غیر فعال شده و از بین می رود. تنها زمانی که لنفوسیت ها در بدن بره ها و دام ها در معرض آنتی ژن قرار گیرند، ایمنی فعال در بدن ایجاد می شود.
در میان برخی از پرورش دهنگان این باور غلط وجود دارد که آغوز را به عنوان اولین واکسن برای بره ها در نظر می گیرند در حال که آغوز واکسن محسوب نمی شود.
واکسیناسیون گوسفند به طور موثر
طول عمر لنفوسیت ها محدود بوده و مرتباً جایگزین می شوند. اگر تکرار واکسیناسیون گوسفند در زمان مناسبی انجام نشود، ممکن است تمام لنفوسیت هایی که با آنتی ژن مورد نظر برخورد داشته و قادر به شناسایی آنها هستند، تا آن زمان از بین رفته باشند. در این صورت، پس از برخورد مجدد، گویا بدن قبلاً در معرض این آنتی ژن قرار نگرفته و تنها پاسخ ایمنی اولیه ضعیفی خواهد داشت. بنابراین برای داشتن پاسخ ثانویه مؤثر و طولانی مدت باید تکرار واکسن زدن به گوسفند در زمان مناسب انجام شود.
در صورتی که تکرار واکسیناسیون گوسفند ها 12 ماه به تعویق افتاده باشد، برای ایجاد ایمنی موثر باید دو هفته پس از تکرار دوم، سومین تکرار واکسیناسیون نیز انجام شود. فاصله بیش از میزان تعیین شده بین واکسیناسیون و تکرار آن می تواند احتمال بروز بیماری را افزایش دهد. با این حال تعیین این زمان و میزان خطر احتمال بروز بیماری، به تعداد لنفوسیت های باقی مانده تا زمان تکرار واکسیناسیون گوسفند ها بستگی دارد و تعداد لنفوسیت های باقیمانده از واکسیناسیون اول نیز به سن لنفوسیت ها در زمان تجویز اولیه واکسن و طول عمر لنفوسیت ها مرتبط می باشد.
طول عمر لنفوسیت ها می تواند تحت تاثیر عواملی مانند ژنتیک متفاوت حیوانات و وضعیت بیماری آنها قرار گیرد و سطح مناسب ایمنی در بدن به تقابل میان تعداد آنتی بادی تولید شده در بدن و تعداد عوامل بیماری زا بستگی دارد.
به طور کلی می توان نتیجه گرفت، تکرار واکسیناسیون گوسفند 4 تا 6 هفته پس از اولین واکسیناسیون می تواند احتمال ایجاد ایمنی مؤثر را افزایش دهد.