در این بیماری اغلب زخم ها و تاول­ های چرکی در اطراف لب­ ها و در برخی مواقع بر روی پستان­ ها و پوست ناحیه بین سم­ ها مشاهده می­ شود. ویروس این بیماری می­ تواند سال­ها در محیط باقی بماند. با استفاده از واکسیناسیون گوسفند و بز می­ توان از بروز آفت دهان جلوگیری کرد.

عامل بروز این بیماری ویروس آبله است که به طور معمول در زخم­ ها و تاول دام­ های مبتلا ­به این بیماری وجود دارد. در صورت مناسب بودن شرایط، این ویروس می­ تواند سال­ها در بدن گوسفندان زنده بماند.

علائم بالینی بیماری آفت دهان گوسفند و بز :

گوسفندان اغلب از طریق خراش یا زخم­های ناحیه لب، دهان، بینی یا پوست سایر بخش­ های بدن که پوشش پشمی کمتری دارند، به این بیماری مبتلا می­ شوند. 2 تا 4 روز پس از ورود ویروس این بیماری در بدن، پوست نواحی اطراف دهان و بینی قرمز و ملتهب می گردد.

اولین علامت این بیماری اغلب در اطراف دهان­ دام مشاهده می­ شود. در مرحله بعد تاول­ ها چرکی شده و با پاره شدن آن­ها ویروس­ها پخش و این نواحی تبدیل به زخم می­ شوند.

زخم­ها طی 2 تا 3 هفته پوسته پوسته شده و به سرعت التیام می­ یابند و به حالت طبیعی برمی­ گردند. در برخی از بره­ ها زخم­ها در امتداد لب­ ها و دهان گسترش می­ یابد. در موارد شدید، این زخم­ها بر روی زبان، داخل دهان و بینی نیز مشاهده می­ شود. این تاول و زخم­های به وجود آمده معمولا طی 4 تا 6 هفته پس از بروز اولین علائم از بین می­ روند. افزایش این ضایعات در دهان و بینی برخی از بره­ ها ممکن است مانع تغذیه آن­ها شده و ممکن است در اثر پیشروی بیماری، آسیب پذیری بیشتر آنها نسبت به سایر بیماری­ها یا در اثر گرسنگی و ضعف تلف شوند.

آفت دهان معمولا به تنهایی نمی­ تواند موجب بروز تلفات در دام­ها شود، اما سرعت رشد دام­ها را به شدت کاهش می­ دهد. زخم­ها و تاول­ های ایجاد شده بر روی پوست نواحی پستان میش­ ها ممکن احتمال بروز ورم پستان را افزایش دهد. به دلیل دردناک بودن این زخم­ها اغلب میش­ های مبتلا به بره­ های خود شیر نمی­ دهند.

این علائم می­ تواند در کیسه بیضه قوچ­ ها نیز رخ دهد و موجب ضخیم شدن پوست این ناحیه شده و با ایجاد اختلال در مکانیسم خنک کنندگی بیضه­ ها می تواند کیفیت اسپرم و مایع منی را تحت تاثیر قرار دهد.

در برخی موارد تاول­ ها و زخم­ها در ناحیه بین سم گوسفندان نیز مشاهده می­ شود و می­ تواند موجب بروز عفونت­ های ثانویه مانند گندیدگی سم و لنگش گردد.

درمان بیماری آفت دهان گوسفند و بز :

این ویروس می ­تواند ماه­ها و حتی سال­ها در مناطق خشک با شرایط مناسب مانند اطراف آغل یا انبار­ها زنده بماند و با ورود به بدن دام­ها موجب بروز بیماری شود.

از عوامل شایع بروز خراش و آسیب در پوست گوسفندان، استفاده از مراتع با پوشش گیاهی بوته های خار و گیاهان تیغ­ دار و همچنین تغذیه دستی با این علوفه است. کاه و دانه غلات نیز در برخی موارد می­تواند موجب بروز خراش­ هایی در دهان دام شود.

پرورش گوسفند و بز با تراکم بالای دام در یک محیط نیز می­ تواند تشدید کننده شیوع این بیماری باشد.

بروز این بیماری در ناحیه سم، اغلب به دلیل چرا در مناطق نامناسب با پوشش گیاهی بوته­ های خار می­ باشد. در این شرایط ناحیه بین سم­ ها دچار خراش و آسیب شده و دام­ها را برای ابتلا به این بیماری مستعد می­ سازد.

تشخیص بیماری آفت دهان گوسفند و بز :

تشخیص این بیماری اغلب با معاینه بالینی صورت می­ گیرد. ­تشخیص افتراقی بیماری آفت­ دهان در برخی مواقع با بیماری­های دیگر پوستی و عفونت­های باکتریایی به دشواری انجام گرفته و ممکن است در تشخیص اشتباه صورت گیرد.

دوره فعالیت این ویروس معمولا 3 تا 4 هفته می­ باشد و درمان خاصی برای این بیمار وجود ندارد. با انتقال دام­های آسیب دیده به جایگاه های بهداشتی و تمیز، می­ توان احتمال بروز این بیماری را کاهش داد. در صورت ابتلا به نوع شدید این بیماری، دام­ها جهت کاهش بروز عفونت­ها و بیماری­های ثانویه باید  تحت درمان قرار گیرند.

کنترل و واکسیناسیون علیه بیماری آفت دهان گوسفند و بز :

گوسفندانی که به آفت دهان مبتلا می­ شوند اغلب در برابر عفونت شدید و بروز آفت دهان شدید ایمنی پیدا می­ کنند. با این حال ممکن است این بیماری مجدد به صورت خفیف در آن­ها بروز کند. جهت جلوگیری از بروز این بیماری می­ توان از واکسیناسیون استفاده کرد. واکسن این بیماری به صورت زنده بوده و واکسیناسیون اغلب با ایجاد خراش در پوست ناحیه داخل ران دام ها انجام می­ شود. بهترین زمان استفاده از واکسن این بیماری در بره ها می­ باشد. طی 5 تا 10 روز پس از واکسیناسیون، التهاب پوستی در محل واکسیناسیون بره­ ها ایجاد شده و طی 14 روز، ایمنی نسبت به این بیماری در بدن دام ایجاد می­ شود. برای اطمینان، بهتر است بره­ ها 2 تا 10 روز پس از واکسیناسیون مورد بررسی قرار گیرند. در صورت موفقیت آمیز بودن واکسیناسیون، معمولاً جوش­ها و تاول­ های ریزی در محل واکسیناسیون ظاهر می­ شود. این جوشها به زخم های کوچکی تبدیل شده و معمولا طی 3 تا 4 هفته پس از واکسیناسیون ناپدید می­ شوند. در هنگام واکسیناسیون میش­ ها، بهتر است این عملیات در ناحیه آرنج دام انجام شود. در صورت انجام واکسیناسیون در ناحیه داخلی ران میش­ ها، احتمال آلوده شدن پستان ها و انتقال عفونت به بره­ ها افزایش می­ یابد.

واکسن این بیماری حاوی ویروس زنده است و برای حفظ اثر بخشی آن باید اصول نگهداری صحیح واکسن رعایت شود. در زمان حمل و نقل و استفاده، واکسن ها باید در داخل یخچال و در دمای 6 تا 8 درجه سانتی­گراد و دور از نور نگهداری شود. باید دقت شود محل انجام واکسیناسیون در بدن دام باید عاری از هر گونه مواد ضد عفونی کننده باشد. این ویروس می­ تواند از طریق بریدگی یا زخم بر روی پوست انسان نیز وارد بدن شده و موجب بروز بیماری گردد. بنابراین در زمان واکسیناسیون و کار با ویال واکسن باید نکات ایمنی و بهداشتی رعایت شود.