در طول 4 یا 6 هفته آخر آبستنی میش و بز ماده چه اتفاقی رخ می­دهد؟

70 درصد از رشد جنین طی 4 الی 6 هفته آخر آبستنی اتفاق می­ افتد. بیشتر رشد و توسعه غدد پستانی نیز در این دوره صورت می­ گیرد. در عین حال، فضای شکمبه به علت رشد جنین رو به کاهش است. در نتیجه به مواد مغذی بیشتر و یک جیره غذایی مغذی­ تر نیاز است. برای حمایت از رشد جنین به ویژه در میش­ هایی که چند قلو آبستن هستند، میش ها نیازمند تغذیه بیشتری هستند. تغذیه مازاد به حمایت از توسعه غدد پستانی و تولید شیر به میزان کافی کمک می­ کند. تغذیه مناسب به جلوگیری از مسمومیت آبستنی (کتوز) و تب شیر نیز کمک می­ کند. تمام این موارد تولد بره یا بزغاله­ های قوی و سالم با وزن متعادل را تضمین می­ کند. وزن تولد ارتباط بالایی با بقای بره و بزغاله ها دارد، بنابراین هنگام بره زایی و بزغاله زایی، بره و بزغاله با وزن بالا یا خیلی پایین دچار بیشترین میزان مرگ و میر می­ شوند.

تغذیه میش و بز در اواخر دوره آبستنی:

در اواخر آبستنی، حیوان به احتمال زیاد دچار کمبود انرژی می­ شود. سطح مواد مغذی ضروری به سن، وزن میش آبستن و سطح تولیدی که از او انتظار می­ رود، یعنی تک قلوزا یا چند قلوزا بودن میش بستگی دارد. جهت تامین میزان انرژی بیشتر در این دوره، معمولا تغذیه کنسانتره ضروری است. علاوه بر آن، اگر علوفه مصرفی دارای کیفیت پایین باشد، تهیه یک منبع مکمل پروتئین و کلسیم ضروری است.

نمونه­ هایی از جیره غذایی میش و بز در اواخر آبستنی عبارتند از:

1500 تا 1800 گرم از علوفه با کیفیت متوسط به علاوه 500 تا 600 گرم کنسانتره

1800 تا 2200 گرم علوفه با کیفیت متوسط یا مرتع به علاوه 200 تا 400 گرم کنسانتره

مقدار مصرف علوفه خشبی در میش و بز ماده کم سن و میش و بزهای چند قلوزا را باید محدود کرد. معمولا بهتر است 500 گرم کنسانتره به ازای هر جنین تغذیه شود. تغذیه ناکافی ممکن است موجب مسمومیت آبستنی، تولد بره یا بزغاله های کوچک و ضعیف، مرگ و میر بالای بره و بزغاله ها، تولید شیر ناکافی و کاهش تولید پشم در اثر کاهش تعداد فولیکول­ های ثانویه در پوست شود. میش­ ها و بزهای ماده چاق، بیشتر مستعد ابتلا به مسمومیت آبستنی هستند و احتمال وقوع سخت زایی در آنها بیشتر است. تغذیه بیش از حد نیز می­تواند منجر به بزرگ شدن جنین و سخت زایی شود. البته افزایش وزن میش­ ها به صورت چربی، یک هزینه مازاد به دامدار تحمیل می­ کند.

مدیریت آخور میش و بز آبستن:

علاوه بر تغذیه جیره مناسب، شما باید در مورد مدیریت آخور نیز اقدام نمایید. تمام میش­ ها و بزهای ماده باید بتوانند در یک زمان از آخور استفاده کنند. اگر فضای آخور به میزان کافی وجود نداشته باشد، برخی از حیوانات به ویژه حیوانات کوچک، جوان، پیر و ترسو به اندازه کافی نمی­ توانند از خوراک استفاده کنند. میش­ ها و بزهای ماده جوان باید جدا از حیوانات بالغ نگهداری شوند. نیازهای غذایی آنها بالاتر است، زیرا علاوه بر آبستنی، آنها هنوز در حال رشد هستند و ممکن است در رقابت برای دستیابی به آخور دچار مشکل شوند. میش ها و بزهای ماده نباید بر روی زمین تغذیه شوند، زیرا عدم رعایت این مورد می­تواند موجب شیوع بیماری به ویژه سقط جنین گردد.

سلنیم و ویتامین E:

سلنیم و ویتامین E از جمله مواد مغذی ضروری و بحرانی در اواخر آبستنی هستند. سطح پایین سلنیم با عملکرد ضعیف تولید مثل و جفت ماندگی مرتبط هستند. سلنیم در اواخر آبستنی از طریق جفت به جنین منتقل می­ شود. مکمل سلنیم به پیشگیری از بیماری عضله سفید نیز کمک می­ کند.

دسترسی آزاد به مخلوط مواد معدنی می­ تواند سلنیم کافی برای میش­ ها و بزهای آبستن را فراهم کند. حتما باید از مکمل مواد معدنی و ویتامین که به طور خاص برای گوسفند و بز فرموله شده است، استفاده شود. گله هایی که دارای سابقه کمبود سلنیم هستند، باید حتما سلنیم را به کنسانتره مصرفی آنها اضافه کنند.

دسترسی آزاد به مواد معدنی، همیشه تضمین کننده مصرف کافی آنها نیست. سلنیم ممکن است از طریق تزریق نیز تامین شود، اما مکمل خوراکی آن ارزان­تر و مطمئن­ تر است. بین مقادیر نیاز سلنیم و مقدار ایجاد کننده مسمومیت سلنیم یک محدوده باریک جود دارد.

کلسیم:

مصرف کلسیم در اواخر آبستنی باید کنترل شود و نیاز کلسیم در اواخر آبستنی تقریبا دو برابر می­ شود. تب شیر به دلیل سطح پایین کلسیم خون ایجاد می­ شود که می­ تواند به دلیل مصرف ناکافی از کلسیم یا عدم تحریک ذخایر کلسیم باشد. البته مصرف مازاد کلسیم نیز می­ تواند مشکل ساز باشد.

توصیه می­ شود بهترین علوفه را برای تغذیه در دوران شیردهی و مخلوط علوفه لگوم و گراس در اواخر آبستنی استفاده شود.

علوفه­ ها به ویژه لگوم ها (مانند یونجه و شبدر) دارای سطح بالایی از کلسیم هستند. کلسیم به صورت مکمل کلسیم را می­ توان به کنسانتره اضافه نمود. این مکمل­ ها شامل دی کلسیم فسفات، پودر استخوان و سنگ آهک هستند. اگر علوفه با کیفیت پایین استفاده شود، باید از مکمل کلسیم در جیره استفاده شود.

واکسیناسیون علیه کلستریدیوم پرفرینجنس (تیپ Cو D) و کزاز:

میش­ ها و بزهای آبستن باید بر علیه بیماری کلستریدیوم (معمولا کلستریدیوم پرفرنجنس تیپ C و D و کزاز) تقریبا یک ماه قبل از زایمان واکسینه شوند. میش های واکسینه شده آنتی بادی های موجود در آغوز خود را به بره ها­ی تازه متولد شده منتقل می­ کنند. در میش­ ها و بزهای ماده­ ای که واکسینه نشده اند یا وضعیت واکسیناسیون نامشخصی دارند باید حداقل دو واکسن در دو هفته آخر آبستنی به آنها زده شود. قوچ ها نیز به طور همزمان باید واکسینه شوند.

لوازم پیشنهادی برای بره زایی و بزغاله زایی:

پروپیلن گلایکول یا ملاس، گلوکونات کلسیم، دکستروز 50 درصد، سرنگ و سوزن، Bearing retainer  یا مهار کننده پرولاپس، دستکش پلاستیکی  و آستین محافظ و دستکش لاتکس، روان کننده­ های مامایی، طناب پلاستیکی، بند یا دستگاه کشش ساق پا، OB s-curve needle  سوزن بخیه s شکل، حوله و دستمال، آنتی بیوتیک، اکسیتوسین، دماسنج،  ترکیبات ید رقیق، آغوز منجمد (میش، بز، گاو)، لوله تغذیه مری، جایگزین شیر، بطری و نیپل، ترازو، برچسب گوش، دفترچه یادداشت جیبی برای رکورد گیری

کنترل کرم ها و انگل ه در دوره آبستنی میش و بز:

بهترین زمان برای مبارزه با کرم­ها و انگل ها در میش و بزهای ماده، پیش از زایمان است. دلیل این امر آن است که آبستنی و شیردهی منجر به کاهش سیستم ایمنی میش­ ها و بزها شده و منجر به افزایش فعالیت انگل ها و کرم ها می­ شود. کرم­ زدایی موثر، به خروج کرم ها از میش و بزها کمک می­ کند و درگیری بره­ ها وبزغاله­ ها با کرم ها را کاهش می­ دهد. زمانی که میش ها و بزها در بهار به مراتع می­ روند، میزان انگل و کرم­های آنها کاهش می یابد. کرم­ زدایی می­ تواند همزمان با واکسیناسیون علیه کلستریدیوم پرفرینجنس و کزاز انجام شود. یک راه مناسب برای کرم­ زدایی در داخل گله، افزایش سطح پروتئین جیره است. نشان داده شده است که مکمل پروتئین باعث کاهش تعداد تخم کرم­ها در مدفوع میش­ هایی که در دوره آخر زایمان هستند، می­ شود. آلبندازول نباید در سه ماه اول آبستنی به میش ها داده شود.

تغذیه کوکسیدیوستات:

به طور کلی تغذیه کوکسیدیوستات (رومنسین، بواتک، رکوکس) برای میش­ ها و بزهای ماده در اواخر آبستنی یک ایده خوبی است. تمام گوسفندان و بزها در دستگاه گوارش خود کوکسیدیا دارند. تغذیه یک کوکسیدیوستات موجب کاهش تعداد کوکسیدیا در محیط اطراف تولد بره و بزغاله می­ شود. کوکسیدیوستات تا زمان از شیرگیری باید تغذیه شود. علاوه بر این شواهدی نشان می دهد که تغذیه با رومنسین در اواخر آبستنی به پیشگیری از سقط جنین که در اثر توکسوپلاسما به وجود می­ آید کمک می­ کند. کوکسیدیوستات به ویژه موننسین می­ تواند برای اسب­ ها، قاطر و الاغ کشنده باشد.

مصرف آنتی بیوتیک در میش و بز آبستن:

استفاده از آنتی­ بیوتیک ممکن است به پیشگیری از سقط جنین ناشی از کلامیدا یا کامپیلوباکتر کمک کند. کلروتتراسایکلین با تایید سازمان غذا و داروی (FDA) برای تغذیه میش های آبستن با میزان 80 میلی­ گرم در روز برای کمک به پیشگیری از سقط جنین استفاده می­ شود. از سوی دیگر تزریق آنتی بیوتیک (به طور مثال آنتی­ بیوتیک­ های طولانی اثر نظیر کلرتتراسایکلین و…) هر دو هفته در اواخر آبستنی ممکن است به پیشگیری از سقط جنین کمک کند.

پشم چینی میش و بز ماده:

بهتر است پشم چینی برای میش ها و بزهای ماده یک ماه قبل از زایمان انجام شود. جایگزین پشم چینی، تراشیدن پشم است که در این روش موی اطراف پستان و دستگاه تناسلی کوتاه می­ شود. پشم چینی پیش از زایمان دارای مزایای زیادی است. میش های پشم چینی شده رطوبت کمتری در محیط ایجاد می­ کنند. میش های پشم چینی شده کمتر احتمال دارد بر روی بره خود دراز بکشند. پشم چینی، محیطی تمیز و خشک برای بره زایی و بزغاله زایی ایجاد می­ کند. میش هایی که پشم چینی شده اند، فضای کمتری را در آخور اشغال می کنند. پشم چینی پیش از زایمان موجب تمیز شدن و پاکیزگی آنها می شود.  با این حال میش های پشم چینی شده برای جبران دمایی که به واسطه پشم چینی از دست می­ دهند (به خصوص در هوای سرد) به خوراک بیشتری نیاز دارند. آنها به سرپناه کافی نیز نیاز دارند.

وسایل و تجهیزات خود را آماده کنید:

دو هفته قبل از اولین زایمان میش­ ها و اولین زایمان بزها، شما باید وسایل و تجهیزات را سازماندهی کرده و امکانات خود را تنظیم کنید. به صورت کلی برای هر 10 میش یا بز ماده به یک جایگاه برای زایمان نیاز است و در صورت کوچک بودن این جایگاه، تعداد کمی میش و بز در آن جای می­ گیرند. جایگاه بره زایی را زایشگاه می­ نامند و فضای بسته با ابعاد 2/1 متر  5/1 متر یا 5/1 متر 5/1 متر است که بره و بزغاله همراه با مادر خود برای ایجاد ارتباط قوی تر و کنترل دقیق در این فضا نگهداری می­ شوند. حداقل 14 روز پیش از زایمان باید میش­ ها و بزهای ماده به محل زایمان منتقل شوند این امر به آنها این امکان را می­ دهد تا آنتی بادی های مربوط به محیطی که در آن زایمان انجام می­ دهند را تولید کنند. بره و بزغاله زایی می­تواند در یک آغل خوب و یا مرتع تمیز نیز انجام شود. این منطقه باید خشک و به دور از آلودگی­ ها باشد.

منبع: واحد تحقیق و توسعه مجتمع صنایع تبدیلی دستچین عالی، ترجمه مقاله توسط خانم مهدیه جمالی کارشناس ارشد تغذیه نشخوارکنندگان دانشگاه تهران تحت نظارت دکتر کامران رضایزدی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و همکاری آقای دکتر حمیدرضا فردوسی عضو هیئت علمی مؤسسه واکسن و سرم سازی رازی

برای بهبود عملکرد دامداری از خدمات افراد متخصص استفاده کنید

مشاهده همه محصولات دام سبک مجتمع صنایع تبدیلی دستچین