بیماری عضله سفید گوسفند چیست؟
غلظت کمتر از 0.5 میلیگرم در کیلوگرم در خاک و غلظت کمتر از 0.1 میلیگرم در کیلوگرم درعلوفه، نشان دهنده کمبود سلنیم است. برخلاف سلنیم، کمبود ویتامین E به خاک گیاه مرتبط نبوده و تنها به کیفیت علوفه بستگی دارد. در پرورش گوسفند , دام هایی که از چرای طبیعی استفاده می کنند، اغلب به دلیل مصرف متعادل لگوم ها و علوفه تازه به عنوان منابع مناسب از ویتامین E، کمتر دچار کمبود این ویتامین می شوند. مواد غذایی مانند سیلوها، دانه های روغنی، ریشه ها، دانه غلات و علوفه خشک شده، منابع ضعیفی از ویتامین E هستند. ذخیره طولانی مدت خوراک نیز می تواند باعث کاهش ویتامین E در خوراک دام گردد و به میزان 5 درصد در هر ماه فعالیت این ویتامین را کاهش دهد. علاوه بر بروز بیماری عضله سفید ، کمبود سلنیم و ویتامین E می تواند مشکلات تولیدمثلی از جمله کاهش نرخ باروری، بازجذب جنین، سخت زایی، جفت ماندگی، کاهش تولید شیر و کاهش کیفیت مایع منی را به وجود آورد. همچنین این کمبود می تواند موجب کاهش رشد در بره ها و بزغاله های جوان در طول دوره رشد آنها گردد. همچنین بیان شده است که جیره های دارای کمبود سلنیم بازده پشم را کاهش داده و احتمال بروز بیماری هایی مرتبط با دندان را افزایش می دهند.
بیماری عضله سفید و نقش کلیدی سلنیم و ویتامین E
سلنیم و ویتامین E نقش کلیدی در پاسخ ایمنی طبیعی در حیوانات ایفا می کنند. علائم بروز بیماری عضله سفید در تمام نژادهای بز و گوسفند وجود دارد، با این حال در سیستم های غلط مدیریت پرورش دام ، احتمال بروز آن افزایش می یابد. این بیماری اغلب در بره ها و بزغاله های تازه متولد شده و حیواناتی که در مرحله رشد سریع هستند بیشتر مشاهده می شود. این باور وجود دارد که بزغاله ها به علت سطح نیاز بالاتر سلنیم نسبت به بره ها، در ابتلا بیماری عضله سفید حساس تر و مستعدتر هستند. بیماری عضله سفید می تواند بر روی عضلات اسکلتی و قلبی نیز تاثیرگذار باشد. هنگامی که عضلات اسکلتی تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرند، علائم متفاوتی مانند سخت شدگی ملایم عضلات تا درد واضح در زمان راه رفتن و ناتوانی در ایستادن دیده می شود. بره ها و بزغاله های درگیر با این بیماری، ممکن است در زمان ایستادن دچار درد و لرزش عضلات شوند. عمدتا در بیماری عضله سفید ، علائمی مانند راه رفتن چوب مانند و ظاهر قوزکرده بسیار رایج می باشد. این حیوانات ممکن است اشتهایی طبیعی داشته باشند اما در نهایت برای پرورش مناسب خواهند بود. در صورت وجود بیماری عضله سفید ، حیوان مبتلا در زمان به دنیا آمدن ضعیف بوده و قادر به برخاستن نمی باشد. با تاثیر این بیماری بر روی قلب، حیوانات مبتلا علائمی شبیه به پنومونی از جمله اختلال در تنفس، ترشحات کفدار از بینی (ممکن است همراه با لکه های خون باشد) و تب را نشان می دهند. به دنبال این علائم، ضربان قلب و نرخ تنفس نیز بالا رفته و نامنظم می شود. بیماری عضلات اسکلتی و قلبی ممکن است به صورت همزمان رخ دهد. کمبود سلنیم را می توان از طریق اندازه گیری سطح سلنیم در خون کامل و بافت ها مشخص نمود. سطح سلنیم در خون حیوانات بیمار پایینتر از 0.04 میلیگرم در لیتر می باشد. میش ها در زمان تولیدمثل سلنیم بیشتری نیاز داشته و میزان سلنیم در خون آنها نباید از 0.5 میلیگرم در لیتر کمتر باشد. کالبد شکافی حیوانات بیمار، نشان دهنده وجود ماهیچه هایی کمرنگ تر نسبت به حالت طبیعی است و به دلیل رسوب غیر طبیعی کلسیم ممکن است ماهیچه ها ظاهری گچ مانند داشته باشند.
درمان بیماری عضله سفید در گوسفند و بز
درمان بیماری عضله سفید در صورت درگیر شدن عضلات قلبی و آسیب به قلب، معمولا مؤثر نمی باشد و حیواناتی که زنده می مانند اغلب به دلیل آسیب های قلبی ایجاد شده، رشد مطلوبی نخواهند داشت. در صورتی که بیماری عضله سفید تنها موجب آسیب و درگیری عضلات اسکلتی شده باشد، با استفاده از مکمل های سلنیم و ویتامین E می توان درمان موفق و مطلوبی را ایجاد کرد. دامداران برای استفاده از مکمل های سلنیم به عنوان درمان باید دستورالعمل های ذکر شده روی برچسب محصول را به دقت اجرا کنند. غلظت سلنیم در هر یک از این محصولات متفاوت بوده و تزریق بیش از اندازه و مکرر سلنیم می تواند موجب بروز مسمومیت و حتی مرگ حیوان شود. محصولات سلنیم به همراه ویتامین E که به شکل تجاری در در بازار وجود دارد، معمولاً حاوی مقادیر کافی از ویتامین E جهت درمان نبوده و می توان از طریق تزریق یا محصولات خوراکی، ویتامین E مورد نظر را تامین کرد. معمولا حدود 24 ساعت پس از درمان با سلنیم و ویتامین E، علائم بهبود در این حیوانات مشاهده می شود. با این حال، متناسب با شدت بیماری عضله سفید ممکن است برخی از آنها به درمان پاسخ نداده و بهبود کامل حاصل نشود. حیواناتی که به درمان پاسخ ندهند، ممکن است برای بار دوم تحت درمان قرار گیرند که در این شرایط باید دقت شود مقدار مصرفی نباید بیش از 2 دوز باشد.
پیشگیری بیماری عضله سفید در گوسفند و بز
معمولاً کمبود سلنیم و ویتامین E در صورت تغذیه دام با علوفه و خوراک بی کیفیت یا در صورت عدم دسترسی حیوان به مراتع مناسب، رخ می دهد. غلظت بالای سایر مواد معدنی مانند کلسیم ، گوگرد ، مس و بالا بودن سطح نیتروژن، چربی های اشباع نشده و سولفات ها در خوراک ممکن است جذب سلنیم در روده کوچک را کاهش دهند. در تغذیه گوسفند استفاده از خوراک هایی با سطح بالای اسیدهای چرب اشباع نشده و کمبود ویتامین C و بتاکاروتن ممکن است نیاز به ویتامین E را افزایش دهد. با این حال استفاده از خوراک دام با مقدار سلنیم کافی، اثرات کمبود ویتامین E را کاهش می دهد. استفاده از خوراک با ویتامین E و سلنیم کافی می تواند از بروز بیماری عضله سفید جلوگیری کند. از آنجایی که اغلب میش ها و بزهای ماده دچار کمبود سلنیم بوده و از خوراک هایی با مقادیر پایین سلنیم تغذیه می کنند، مصرف مکمل های سلنیم در دوران آبستنی دام به کاهش این بیماری در بره ها و بزغاله ها کمک می کند. دلیل این امر نیز عبور سلنیم از جفت و انتقال آن به بره و افزایش غلظت این ماده معدنی در آغوز می باشد. انتقال ویتامین E از طریق جفت کم است با این حال استفاده از ویتامین E در میش ها و بزهای ماده باعث افزایش غلظت آن در آغوز می شود. برای تعیین میزان مکمل سلنیم مورد نیاز برای افزودن به خوراک می توان سلنیم مواد غذایی مانند غلات و علوفه ها و سایر مکمل های مورد استفاده را اندازه گیری کرد، با این وجود، توجه به نکات و قوانین کنترل میزان مصرف این ماده معدنی حائز اهمیت می باشد. برای گوسفندان، سلنیم را به عنوان مکمل می توان در یک جیره کامل به میزان 0.3 میلیگرم در کیلوگرم اضافه کرد و باید دقت شود، مصرف روزانه سلنیم از سطح 0.7 میلیگرم برای هر راس تجاوز نکند. در مخلوط مواد معدنی می توان تا 90 میلیگرم در کیلوگرم سلنیم را تا زمانی که میزان مصرف روزانه از سطح 0.7 میلیگرم در کیلوگرم سلنیم برای هر راس بیشتر نشود، استفاده کرد.
ترکیبات سلنیم تزریقی برای پیشگیری از بیماری عضله سفید برای حیوانات حساس و گروه های پرخطر وجود دارد، با این حال تزریق در مقایسه با تامین سلنیم و ویتامین E کافی در خوراک، جایگزین ضعیفی می باشد. به طور کلی باید خوراک گوسفند ها و بزها حاوی 0.3 تا 0.1 میلیگرم در کیلوگرم سلنیم در خوراک باشد.
