تاسیسات و تجهیزات پرورش بز سانن و آلپاین جهت گله بزهای شیری اصلاح شده
با توجه به فراهم بودن زمینه پرورش بزهای سانن و آلپاین در بسیاری از نقاط کشور و همچنین امکان واردات اسپرم و دام زنده این بزها، لذا پرورش صنعتی بز سانن و پرورش صنعتی بز آلپاین با هدف تولید شیر به عنوان یک رویکرد مهم و استراتژیک می تواند در پرورش دام کشور مطرح شود. همانطور که تولید شیر این بزها چند برابر بزهای بومی است به همان نسبت احتیاجات بز سانن و آلپاین نیز نسبت به بزهای بومی بالاتر است. بنابراین کسانی که مایل به پرورش بزهای سانن یا آلپاین هستند باید تاسیسات و تجهیزات پرورش بز سانن و آلپاین نظیر جایگاه مناسب، تامین خوراک مورد نیاز و تامین تجهیزات و لوازم بهداشتی را در دامداری پیش بینی نمایند.
شرایط آب و هوایی پرورش بزهای سانن و آلپاین
برخی بر این عقیده اند که با توجه به اینکه منشا بز سانن و آلپاین مناطق کوهستانی و نسبتا سردسیر اروپا است، پس این دو نژاد فقط باید در مناطق سردسیر کشور پرورش یابند. اما مشاهدات و گزارشات متعدد نشان می دهد که اگر شرایط حداقلی محیطی برای پرورش بزهای بومی در یک منطقه فراهم باشد، می توان در آن شرایط بزهای سانن و آلپاین را نیز نگهداری و تکثیر نمود.
وجود رطوبت حداقل 25 درصد و حداکثر 75 درصد برای پرورش بز مطلوب است. هرچند با وجود درصد رطوبت بالاتر و یا پائین تر از این مقدار نیز امکان پرورش وجود دارد ولی ممکن است میزان تولید بزها اندکی کاهش یابد.
همچنین دمای مناسب برای پرورش بز معمولا بين 12 تا 21 درجه سانتی گراد است. مقدار توليد شیر و سلامت عمومی بزها در دمای بین 17- تا 27 درجه تحت تأثير قرار نمیگیرد ولی دمای بيش از 27 درجه سانتی گراد باعث كاهش مصرف خوراک بزهای سانن و كاهش توليد شير آنها می شود.
بنابراین شاید تامين حرارت در فصل زمستان برای بزها ضروری نباشد، ولی تامين یک سایه بان خنک در شرايط تنش گرمايی در فصل تابستان برای آنها بسيار حائز اهميت بوده و اين مسئله بخصوص در مورد بزغاله ها مهم تر است زیرا آنها در فصل زمستان به يك ساختمان نسبتا گرمتر و در تابستان به يك سايه خنك تر از جایگاه دامهای بالغ نیازدارند و در غیر این صورت معمولا به دليل سرما و يا گرمای شدید در روزهای اول پس از تولد تلف می شوند.
تاسیسات و تجهیزات پرورش بز سانن و آلپاین، ساخت سالن شیردوشی
ساخت سالن شیردوشی یکی از مهمترین مواردی است که باید در پرورش بزهای شیری مدنظر قرار بگیرد. بزها در طول روز حداقل دو بار و حداکثر سه بار به این محل منتقل شده و شیردوشی می شوند. بيشترين مقدار شير در هفته دوم تا دهم بعد از زايش توليد می شود و پس از آن توليد شير بزها روزانه کاهش می یابد. طول مدت شيردهی به نژاد، نحوه مدیریت و کیفیت و مقدار خوراک بستگی دارد. شيردوشی بزها ممکن است به وسيله دست و یا با استفاده از ماشين شیردوشی انجام گيرد، اما در هر دو صورت باید محلی جداگانه و بهداشتی برای دوشش بزها در یک دامداری ساخته و آماده شود. در روستا و يا دامداري های کوچک ممکن است بزها با دست دوشیده شوند، اما در دامداريهای بزرگ برای سهولت و تسريع شيردوشی باید با دستگاه دوشیده شوند. هنگام شيردوشی چه بصورت دستی و چه با دستگاه، لازم است ابتدا دام به خوبی مهار وسپس دوشيده شود.
برای این کار باید باکس یا جعبه شیردوشی طراحی شود. باكس انفرادی يا جايگاه شيردوشی بزها بايد بگونه ای باشد كه امكان چرخش بز در آن وجود نداشته باشد. نحوه طراحی جايگاه شيردوشی و محل استقرار کارگر بايد به نحوی باشد که امكان دسترسی کارگرها به پستان دام به آسانی فراهم شود. معمولا عرض جايگاه انفرادی شيردوشی را از 40 تا 50 سانتی متر و طول آن را 100 سانتی متر در نظر می گيرند. در صورت تمايل به ساخت آخور در مقابل جايگاه شيردوشی، بايد يک راهرو به عرض یک متر مقابل هر جايگاه ساخته شود. در تعيين مساحت سالن شيردوشی بايد ابعاد و تعداد سكوهای شيردوشی، راهروهای خوراك دهی، آخورها، محل شستشوی ظروف، محل ذخيره و نگهداری موقت شير و محل عبور و مرور كارگران را پيش بينی نمود. بر اساس یک توصیه می توان مساحت سالن شيردوشی را با توجه به اندازه گله، معادل 10 درصد مساحت محل استراحت بزها تعيين نمود.
تاسیسات و تجهیزات پرورش بز سانن و آلپاین، شرایط بهداشتی شیردوشی
جنس مصالح مورد استفاده درکف و ديوارهای سالن شيردوشی بزهای سانن بايد از موادی انتخاب شوند که بهداشتی بوده و قابل شستشو باشند. شايد استفاده از بتن (در صورت قيمت مناسب) بهترين گزينه برای ساخت کف سالن شيردوشی باشد. برای پوشش ديوارها نيز می توان از سيمان، سراميک و يا هر نوع مصالح قابل شستشوی ديگر استفاده کرد. وجود نور و تهويه كافی در سالن شيردوشی از ملزومات است زيرا ريزش آب فراوان و بخار توليد شده در سالن شيردوشی معمولا باعث افزايش رطوبت محيط و کاهش تهويه می شود. در نظر گرفتن مساحت مناسب پنجره (حداقل 10 درصد مساحت كف سالن) و استفاده از هواكش های برقی برای ايجاد تهويه در سالن شيردوشی بزهای سانن و آلپاین اجتناب ناپذير است. سالن شيردوشی بايد به تجهيزاتی مثل آب سرد و گرم، شير سردکن، محل ذخيره شير، محل شستشوی ظروف و دستگاه شيردوش مجهز باشد. استفاده از توری های فلزی جهت نصب در پشت پنجر ه ها مانع از ورود حشرات به داخل سالن و آلوده شدن شير خواهد شد. برای اطمينان از سلامت دام ها و پيشگيری از آلودگی های احتمالی، نظافت سالن شيردوشی بايد بصورت مرتب و پس از هر مرحله شيردوشی انجام شود.