در زمان زایمان، گاوها با بیماری هایی روبرو می شوند که می توانند روی سلامتی و متعاقب آن تولید دام در سال های آینده تأثیرگذار باشد. در هفته های اول شیردهی دام ها ممکن است مبتلا به ورم پستان و متریت شوند و یا اثرات سوء بلندمدت  تب شیر و کتوز را متحمل شوند که مربوط به عفونت رحم، جابه جایی شیردان و لنگش است.

برای اینکه متوجه شویم که چگونه می توان از این بیماری های متابولیکی و یا سایر بیماری ها پیشگیری نمود باید چگونگی حفظ سلامت دام ها توسط سامانه ایمنی در زمان زایمان بیان شود که عمدتا توسط تغذیه دام ها و توسط سامانه ایمنی در زمان زایمان بیان شود که عمدتا توسط تغذیه دام ها در زمان خشکی تعیین می گردد.

عمده ترین وظیفه سامانه ایمنی در گاو، مانند انسان، جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا به درون بدن دام و در صورت ورود از بین بردن آنها می باشد. هنگامی که این عوامل بیماری زا به بافت ها و اندام ها صدمه می زنند سامانه ایمنی آنها را بازیابی و بهبود می بخشد. سامانه ایمنی این وظایف را توسط دو راهکار ایمنی ذاتی یا درونی دام و یا از طریق ایمنی اکتسابی انجام می دهد.

خط اولیه دفاعی در گاو تازه زا

ایمنی ذاتی یا درونی، اولین خط دفاعی در برابر عوامل بیماری زا می باشد که توسط بدن دام ایجاد می شود و با حمله به عفونت، آنها را از بین برده و بافت یا عضو را بازیابی و بهبود می بخشد. این عمل به همان سرعتی انجام می شود که مثلا پارکینگ آپارتمان شما آتش گرفته و سامانه خودکار پارکینگ به صورت خودکار عمل کرده و آن را خاموش می کند.

سامانه ایمنی ذاتی همانند یک زرادخانه جنگی بزرگ عمل می کند که از آن می توان هنگام حمله عوامل بیماری زای مهاجم استفاده نمود. پوست، اشک و غشای موکوسی، نخستین خطوط دفاعی هستند. بعد از آن عوامل شیمیایی، پروتئین و سلول های میزبان به مکان آسیب دیده حمله می کنند که به نوع عفونت و مکانی که عفونی شده است بستگی دارد و در نهایت فرآیند حذف عفونت آغاز می شود.

بخشی از پاسخ سامانه ایمنی ذاتی، تورم و التهاب بافت عفونی می باشد. درد، قرمزی و حرارت ناشی از التهاب، یک مانع حفاظتی است که با افزایش جریان خون و پلاسما به عنوان یک مانع در برابر عوامل بیماری زای بیشتر، عمل می کند و هم یک مسیر برای مایعات و پروتئین می باشد. سامانه ایمنی اکتسابی هنگامی فعال می شود که سامانه ایمنی ذاتی، توانایی غلبه بر عوامل بیماری را نداشته باشد. هنگامی که عفونت شدید شود سایر گروه های سلولی نیز برای مبارزه با عفونت فعال می شوند. این سلول ها دارای توانایی بسیار جالبی هستند زیرا که می دانند که چگونه و کجا به عوامل بیماری زا حمله کنند و برای این فعالیت طراحی شده اند. ما بعضی از این عوامل مبارزه کننده را تحت عنوان ایمنوگلوبین ها و لنفوسیت ها می شناسیم.

سامانه ایمنی اکتسابی به سرعت وارد عمل نمی شود و مدتی طول می کشد تا چگونگی مبارزه با عوامل بیماری زا را تشخیص دهد، در چنین زمانی است که آنتی بیوتیک ها برای انسان یا دام تجویز می شود تا بتوانند با ضربه ای که به عوامل بیماری زا وارد می کنند به سامانه ایمنی در بهتر انجام دادن وظایفش کمک کنند.

رایج ترین بیماری مزمن مخصوصا در گاو تازه زا ، ورم پستان می باشد. توانایی گاو تازه زا در غلبه بر بیماری ورم پستان همبستگی بسیار زیادی با سلامت سامانه ایمنی دام در زمان زایمان دارد ولی متأسفانه عوامل تغذیه ای و هورمونی بسیار زیادی در زمان زایمان تأثیرگذار هستند.

کورتیزول، هورمونی است که در زمان زایمان آزاد می شود و گاوها را مستعد ابتلا به ورم پستان می کند. هنگامی که پستان و مجرای سرپستانک گاو تازه زا در معرض عوامل بیماری زایی مانند E.Coli قرار می گیرد و سامانه ایمنی آنها به خوبی عمل نمی کند، دام به احتمال زیاد به ورم پستان کلی فرمی مبتلا می شود. در حقیقت، هر زمان که گاو تازه زا در معرض تنش باشد و میزان کورتیزول دام بالا رفته باشد با احتمال بیشتری به ورم پستان مبتلا می شود.

در سال های اخیر ارتباط زیاد عفونت رحمی با اختلال در عملکرد سامانه ایمنی نیز ثابت شده است. اگر غشاهای جنینی به موقع از رحم دفع نشوند و گاو تازه زا در مکان هایی کثیف رها گردد احتمال ورود عوامل بیماری زا به رحم وجود دارد. دلیل عدم خروج غشاهای جنینی ناشی از سایر بیماری های متابولیکی مانند تب شیر تحت بالینی می باشد.

جنبه مهم دیگر حفظ سلامت سامانه ایمنی دام، سرعت حذف عفونت و بازگشت به حالت طبیعی بافت عفونی می باشد. همگی شما می دانید که در ورم پستان های شدید، کارتیه ها به شدت صدمه می بینند و برای مدت طولانی نمی توانند شیر تولید کنند. همین موارد برای عفونت های رحمی هم صادق است و رحم به سرعت ترمیم نمی شود. چنین گاوهایی تلقیح و آبستن نمی شوند و باید به سرعت به کشتارگاه فرستاده شوند. همچنین همه ما تلیسه های جوانی را دیده ایم که به پنومونی شدید مبتلا هستند و ریه های آنها به شدت صدمه دیده و هرگز به خوبی رشد نمی کنند و بهره وری پائینی دارند.

سالهاست که تجویز آنتی بیوتیک به صورت گسترده به عنوان یک راه حل وسیع و سریع به علت عملکرد نامناسب سامانه ایمنی تجویز می شود. از آنجایی که آنتی بیوتیک ها همواره در زمان و مکان مناسب تأثیرگذار گذار هستند و باعث درمان دام بیمار می شوند، روزهای استفاده از آنها به منظور ایجاد مصونیت سپری شده است.

باقیمانده های دارویی در مواد خوراکی نیز به مدت طولانی باعث ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی می شوند. علاوه بر این، آگاهی عمومی در باره باقیمانده های دارویی در مواد خوراکی برای پرورش دهندگان گاو شیری مشکلات بیشتری را ایجاد کرده است بنابراین، آنها باید با مدیریت صحیح سلامت دام از ایجاد بیماری ها در دام جلوگیری کنند.

توازن انرژی منفی را در گاو تازه زا به حداقل برسانید

برای جلوگیری از اختلال در عملکرد سامانه ایمنی باید به تغذیه گاو در زمان قبل از زایمان و بعد از زایمان و مخصوصا متابولیسم انرژی، توجه خاصی داشته باشیم. پیشگیری یا به حداقل رسانی موازنه منفی انرژی در دام ها باعث حفظ و عدم اختلال در سامانه ایمنی آنها می شود. بدین منظور باید انرژی متابولیسمی کافی از طریق جیره در دوره انتظار زایش و هفته های اول بعد از آن تا پیک تولید شیر فراهم شود.

فراهم کردن انرژی از طریق جیره به مقدار کافی در هفته های قبل از زایش، فراخوان چربی بدن دام را به حداقل می رساند و میزان انرژی کافی برای تولید شیر بالا را فراهم می کند. اسیدهای چرب غیراستریفه تولید شده از فراخوان چربی زیاد، باعث تولید اجسام کتونی شده که به سامانه ایمنی دام لطمه وارد می کند. تنش حاصل از کتون ها باعث کاهش توانایی کبد در تولید گلوکز می شود که منتج به افزایش کمبود انرژی می گردد.

سامانه ایمنی و متابولیسم مواد خوراکی دارای ارتباط نزدیکی هستند. پروتئین ها، اسید آمینه ها، ویتامین ها و مواد معدنی به همراه انرژی متابولیسمی برای ایجاد و حفظ لوکوسیت ها، لنفوسیت ها، نوتروفیل ها و ماکروفاژها نیاز است که همگی در مبارزه با عفونت نقش دارند.

اگرچه که تحقیقات کمی در باره نیاز به اسیدآمینه ها در طی دوره خشکی انجام شده است ولی بعضی از تحقیقات نشان دهنده دو برابر شدن نیاز به آنها در زمان زایمان است. تحقیقات همچنین نشان داده اند که سه برابر شدن نیاز به گلوکز، تقاضا برای اسیدهای چرب را پنج برابر و تقاضا برای کلسیم را تا چهار برابر در چهار روز بعد از زایمان افزایش می دهد.

اگرچه کلسیم برای تولید شیر، فعالیت ماهیچه ها و رشد استخوان مورد نیاز می باشد ولی برای متابولیسم داخل سلولی نیز ضروری است. کلسیم، ماده معدنی می باشد که بیش از همه برای پیشگیری از تب شیر نیاز می باشد. از میزان کافی کلسیم در جیره انتظار زایش و میزان متابولیسم مناسب آن از طریق موازنه آنیونیک مواد خوراکی در زمان زایمان اطمینان حاصل کنید زیرا قطعا برای حفظ سلامت سامانه ایمنی مورد نیاز می باشد.

اختلال در عملکرد سامانه ایمنی، تأثیر منفی در تولید شیر، تولیدمثل و رشد تلیسه ها و گاوهای شیری دارد. پیشگیری یا به حداقل رسانی بروز عفونت های مزمن و حاد، مخصوصا در زمان زایمان و وجود یک سامانه ایمنی قوی و سالم در دام ها باید مدنظر پرورش دهندگان گاو شیری باشد.

برای بهبود عملکرد گاوداری از خدمات افراد متخصص استفاده کنید (کلیک کنید)

منبع: نشریه صنعت گاو شیری ، هوردز دیری من (شرکت تعاونی وحدت)

برای مشاهده همه محصولات دام سنگین اینجا کلیک کنید