دوقلوزایی در گاوهای شیری را می توان برای رسیدن به نتایج مطلوب مدیریت کرد.
تشخیص دوقلو بودن در گاوهای شیری معمولاً خبر خوشایندی نیست، مگر اینکه گاو در زمان زایمان در وضعیت خوبی باشد، به خوبی خوراک بخورد و همچنین گوساله ها سالم باشند. متأسفانه معمولاً اینگونه نیست و سقط، سخت زایی، مرده زایی، فری مارتین، جفت ماندگی، عفونت رحمی و گاوهای لاغر و غیر اقتصادی در اغلب موارد عواقب دوقلوزایی در گاوهای شیری می باشند. چرا برخی از گاوهای دوقلوزا با مشکلاتی مواجه می شوند ولی برخی دیگر نه؟ در این مقاله راهکارهایی ارائه می شود که با کمک آنها می توان از دوقلو شدن آبستنی ها اجتناب کرد و گاوهایی که دوقلو آبستن هستند را برای داشتن نتیجه موفقیت آمیزتر مدیریت کرد.
انواع دوقلوزایی در گاو شیری
دوقلوزایی به دو صورت همسان یا غیر همسان می باشد. تولد دوقلوهای همسان در گاوهای شیری غیرمعقول می باشد و فقط تقریباً 10 درصد از دوقلوزایی ها و کمتر از 0.3 درصد تمام تولدها، به صورت دوقلوهای همسان می باشند. دوقلوهای همسان زمانی تشکیل می شوند که یک تخمک بارور می شود، به دو نیم می شود و در مراحل اولیه رشد برای شکل گیری دو جنین یکسان تقسیم می شود.
دوقلوهای غیرهمسان از تخمک گذاری دو فولیکول مجزا و باروری آنها از طریق دو اسپرم مجزا نشأت می گیرد. درصد بروز تخمک گذاری های دو تایی در گاوهای شیری تقریباً 14 درصد می باشد ولی با توجه به وراثت پذیری، تغذیه و شکم، این میزان می تواند متفاوت باشد. درصد دوقلوزایی با تعداد شکم مرتبط است و احتمال آن از شکم اول به دوم ناگهان افزایش می یابد.
چگونه می توانیم از دوقلوبودن آبستنی گاو مطلع شویم؟ آبستنی دوقلو را می توان با کمک دامپزشک از طریق لمس یا سونوگرافی در فاصله روزهای 27 تا 60 آبستنی تشخیص داد که البته صحت تشخیص به مهارت دامپزشک، شیوه تشخیص آبستنی، مقاومت دام و ترکیب بدنی گاو بستگی دارد. تشخیص دوقلوزایی های یک جنین در هر شاخ رحم به طور کلی راحت تر از دوقلوزایی های دو جنین در یک شاخ رحم می باشد.
جنس گوساله ها را می توان در روز 60 و 80 آبستنی با استفاده از اولتراسوند تشخیص داد. تشخیص زودهنگام آبستنی های دوقلو به گاودار در تصمیم گیری کمک می کند از این لحاظ که به آبستنی پایان دهد یا آن را برای رسیدن به نتیجه بهتر مدیریت کند. در 91 درصد از آبستنی های دوقلو که یکی از جنین ها ماده و دیگری نر است، جنین ماده فری مارتین خواهد بود. مشکلات پایان دادن به آبستنی های دوقلو بعد از تشخیص جنسیت، شامل طولانی شدن روزهای باز گاو و احتمالاً آبستنی دوقلوی مجدد در تلقیح بعدی گاو می باشد. احتمال سقط در گاوهای دوقلو آبستن 3 برابر گاوهای تک قلو آبستن می باشد و به طور کلی این تصور وجود دارد که احتمال سقط در دوقلوهای در یک شاخ رحم بیشتر از دوقلوهای موجود در دو شاخ، به دلیل محدودیت فضا در یک شاخ می باشد.
انجام اقدامات بیشتر هنگامی که آبستنی گاو دوقلو تشخیص داده می شود
هنگامی که آبستنی دوقلو تشخیص داده شد، راهکارهایی وجود دارند که به واسطه آن می توان احتمال موفقیت آبستنی (گوساله های زنده) و سلامت و پربازده بودن گاو را بهبود داد. یکی از راهکارها این است که گاوهای دوقلو آبستن، یک تا دو هفته زودتر خشک شوند تا از کافی بودن دوره خشکی اطمینان حاصل شود زیرا گاوهای دوقلو آبستن به طور میانگین 5 روز زودتر از گاوهای تک قلو آبستن زایمان می کنند. طول دوره خشکی مورد نظر ما 67 تا 74 روز می باشد.
وضعیت بدنی در اواخر شیردهی، ابتدای دوره خشکی و زایمان در بقاء گوساله متولد شده و عملکرد گاو بعد از زایمان نقش اساسی دارد. به دلیل اینکه نیاز گاو دوقلو آبستن به مواد مغذی بیشتر می باشد، کاهش نمره بدنی در اواخر شیردهی برای گاوهای دوقلو آبستن خطر بیشتری محسوب می شود. در اغلب موارد، گاوهای دوقلو آبستن که با نمره بدنی ضعیف زایمان می کنند، گوساله های مرده یا ضعیف به دنیا می آورند، به جفت ماندگی، عفونت رحمی، کتوز و جابه جایی شیردان مبتلا می شوند و بازده ضعیفی خواهند داشت. با حفظ وضعیت بدنی مناسب در طول دوره خشکی از طریق تغذیه و جایگاه مناسب می توان از بروز بسیاری از مشکلات مرتبط با دوقلوزایی اجتناب کرد و یا حداقل درصد بروز آنها را کاهش داد.
دانستن اینکه گاوی دوقلو آبستن است سودمند است، چرا که در زمان زایش می توان از آن مراقبت بیشتری کرد. اگرچه گوساله های دوقلو در بدو تولد کوچک تر از گوساله های تک قلو می باشند ولی درصد سخت زایی در آبستنی های دوقلو بیشتر است. شنیدن این خبر که گوساله اول زنده و گوساله دوم مرده به دنیا آمده است غیرمعمول نیست زیرا گوساله دوم ممکن است به موقع به دنیا نیاید.
اگر مدیران گاوداری بدانند که گاو دوقلو آبستن است می توانند به گاو در حال زایمان کمک کنند، گوساله دوم را کنترل کنند و احتمال زنده مانی گوساله ها را افزایش دهند. هنگامی که به زایمان کمک می کنید (صرف نظر از بزرگی گوساله یا تعداد گوساله ها) بهتر است که وجود گوساله بعدی همیشه بررسی شود. 3 قلو و 4 قلوزایی غیرمعمول است اما ممکن است رخ دهد.
پیشگیری از دوقلوزایی امکان پذیر است
امکان از بین بردن دوقلوزایی به طور کلی در گله امکان پذیر نیست، اما چگونه درصد آن را می توان کاهش داد؟ گاوهایی که دوقلو آبستن شده اند ممکن است مجدداً دوقلو آبستن شوند، بنابراین می توان آن گاوها را حذف کرد اگرچه انجام این کار همیشه امکان پذیر نیست. شما می توانید جنین را به گاو تلقیح کنید، البته انجام این کار آبستنی تک قلو را تضمین نمی کند، اما احتمال اینکه جنین در مرحله ای که به گاو منتقل می شود، دو تا شود بسیار کم است. گزینه دیگر برای گاوهایی با سابقه آبستنی دوقلوزایی یا دارای دو فولیکول بالغ در زمان فحلی، استفاده از اسپرم های تعیین جنسیت شده می باشد. این گزینه حداقل احتمال متولد شدن گوساله فری مارتین را کاهش می دهد و به زایمان راحت تر منجر می شود زیرا گوساله های ماده در زمان تولد جثه کوچکتری دارند.
بهترین روش برای کاهش درصد دوقلوزایی در گله حفظ یک برنامه تغذیه ای موازنه شده در سرتاسر شیردهی می باشد. احتمال بروز تخمک گذاری دوتایی که مسبب اکثر آبستنی های دوقلو می باشد با افزایش سطح تغذیه و انتقال از یک جیره با موازنه انرژی منفی به جیره ای با موازنه انرژی مثبت افزایش می یابد.
این مسئله در گاوهایی که در پائیز و اوایل زمستان تلقیح می شوند و در تابستان زایمان می کنند بسیار مشهود است. دمای بالای هوا به همراه تغییرات مداوم جیره، مصرف خوراک را کاهش می دهد که البته با خنک شدن هوا و ارائه علوفه های یکنواخت در پائیز و زمستان بهبود می یابد. یافتن راه حل هایی برای حفظ مصرف خوراک دام در هوای گرم، رفع نیازهای انرژی و به حداقل رساندن تغییرات جیره به کاهش درصد دوقلوزایی در گله کمک می کند. همیشه با هدف حفظ وضعیت بدنی مناسب به خصوص در دوره خشکی به گاو خوراک دهید.
دوقلوزایی هنگامی که گاو دو گوساله ماده سالم به دنیا می آورد، خوب خوراک می خورد و بدون مشکل شیر تولید می کند، یک معجزه و اتفاق هیجان انگیز می باشد. احتمال بروز این معجزه را می توانید با مدیریت مناسب تغذیه، حفظ وضعیت بدنی مادر در سطح مناسب و توجه بیشتر به گاو در زمان زایمان افزایش دهید. به خاطر داشته باشید، هنگامی که گاو دوقلو آبستن است در جهت حفظ نمره وضعیت بدنی، به خصوص در دوره خشکی، به آن خوراک بخورانید، آن را یک یا دو هفته زودتر خشک کنید و در زمان زایمان برای کمک در صورت لزوم حضور داشته باشید.
