رفتارشناسی گوسفند
رفتار، پاسخ هر حیوان به محیط و شرایط پیرامون است. شناخت رفتار گوسفندان برای پرورش گوسفند و داشتن مدیریت بهتر با کمترین میزان استرس برای دام و پرورش دهندگان ضروری است. و این عقیده کلی درباره کندذهن بودن گوسفندان تفکری عامه و غلط است.
رفتار گله
گوسفند ها به داشتن گله هایی قدرتمند و دنبال کردن غریزه های خود مشهور هستند. آنها از هر آنچه که موجب ترس آنها شود فرار می کنند و برای محافظت، در گروههای بزرگ به یکدیگر می پیوندند. این تنها راه حفاظتی آنها برای مقابله با شکارچیان است. در واقع شکار یک گوسفند داخل گله در مقایسه با گوسفندها به صورت انفرادی برای شکارچی دشوارتر است. غریزه تشکیل گله در نژادهای مختلف متفاوت است و نژادهای پشمی اجتماعی تر هستند. این غریزه زندگی به صورت گله ای در گوسفندها است که امکان پرورش گوسفند و مراقبت از تعداد بیشتری گوسفند را برای انسان فراهم می کند.
دنبال کردن رهبر گله
زمانی که یک گوسفند حرکت می کند، سایر افراد گله حتی در مواقعی که این کار خطرناک باشد نیز به دنبال آن حرکت می کنند. غریزه دنبال کردن در گوسفندها چنان قوی است که در سال 2006 در شرق ترکیه موجب مرگ 400 گوسفند شد. آنها با دنبال کردن یکی از گوسفندها که سعی در عبور از دره ای با عمق 15 متر داشت، جان خود را از دست دادند. حتی از بدو تولد بره ها یاد می گیرند افراد بزرگتر را در گله دنبال کنند و میش ها بره های خود را به پیروی از گله تشویق می کنند. اعضای برتر در گله اغلب رهبر گله هستند و سایر اعضا از آنها پیروی می کنند. اگر در گله قوچ وجود داشته باشد، در اغلب مواقع آنها رهبر گله می شوند.
روابط اجتماعی
گوسفندها حیواناتی اجتماعی هستند و در زمان چرا، تمایل دارند سایر گوسفندها را ببینند. در واقع ارتباط بصری میان آنها موجب کاهش استرس در زمان جابه جایی می شود. طبق بیان رفتارشناسان حیوانات، حضور گوسفندها در گروه هایی با پنج گوسفند، معمولا برای نمایش رفتارهای عادی گوسفندها ضروری است. جدا شدن گوسفندها از سایر اعضای گله می تواند موجب پریشانی و بروز استرس در آنها شود. غریزه تشکیل گله و پیروی از اعضای گله باعث می شود تا گوسفندها راحت تر حرکت کرده و یک سگ نگهبان بتواند از یک گله بزرگ محافظت کند. اهلی کردن گوسفندها و هزاران نسل طی تماس با انسان موجب تقویت این صفات در گوسفندها شده است. اهلی کردن گوسفندها و همچنین غیر تهاجمی بودن و ذات مطیع این حیوان، موجب سهولت در پرورش گوسفند توسط انسان شده است. گوسفندها از اولین حیواناتی بودند که توسط انسان اهلی شدند.
حواس گوسفند ها
حواس ابزاری است که حیوانات برای تعامل با محیط خود از آنها استفاده می کنند. گوسفندها و سایر حیوانات دارای 5 حس اصلی بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه هستند. به عنوان یک حیوان شکار شونده، گوسفندها برای حفظ بقای خود باید حواسی قوی داشته باشند.
حس بینایی گوسفند
گوسفندها به شدت به بینایی خود وابسته هستند. دانشمندان علم رفتارشناسی بر این باورند که کارایی و ساختار چشم گوسفندها متناسب با ماهیت شکار (طعمه) بودن آنها طراحی شده است. مردمک چشم گوسفندها بزرگ و مستطیل شکل است. به دلیل محل قرار گیری چشم، گوسفندها میدان دید وسیعی دارند و تنها با حرکت جزئی سر می توانند محیط اطراف خود را ببینند. میدان دید آنها 191 تا 306 درجه است و به میزان پشم صورتشان بستگی دارد. اما گوسفندها به ویژه زمانی که در حال حرکت هستند و سر خود را بالا می گیرند، درک ضعیفی نسبت به پیرامون خود دارند. به همین دلیل است که اغلب برای بررسی دقیق تر چیزی، متوقف می شوند. بررسی جزئیات برای گوسفندها مشکل است. به طور مثال آنها در تشخیص فاصله و فضای بین دریچه ها تا حد زیادی دچار مشکل می شوند. در اغلب مواقع آنها از سایه و تضاد بین سایه روشن دوری می کنند. گوسفندها تمایل ندارند در محیط هایی که نمی توانند در آنجا بینایی کافی داشته باشند، قرار گیرند. سالها همه بر این باور بوده اند که گوسفندها و سایر دام ها توانایی درک رنگ ها را ندارند. اما اکنون توانایی آنها در تشخیص تفاوت میان رنگ ها اثبات شده است، اما با این حال درک آنها از رنگ ها مانند انسان نیست.
حس شنوایی گوسفند
گوسفندها از قدرت شنوایی بالایی برخوردار هستند. آنها می توانند صدا را در گوش خود تقویت کرده و پس از آن بشنوند. گوسفندها از صدای بلند مانند فریاد زدن و پارس کردن سگ ها می ترسند. در پاسخ به صداهای بلند و غیر طبیعی، گوسفندها عصبی می شوند و مدیریت آنها دشوار می گردد. دلیل این واکنش آنها آزاد شدن هورمورن های مرتبط با استرس است. برای کاهش استرس دامدار باید با صدای آرام صحبت کند.
حس بویایی گوسفند
گوسفندها دارای حس بویایی قوی هستند. سیستم بویایی در گوسفندها از انسان پیشرفته تر است. گوسفندها بوی شکارچیان را متوجه می شوند. حس بویایی به قوچ ها کمک می کند تا میش ها را در فصل تولیدمثل پیدا کنند و به میش ها در پیدا کردن بره های خود کمک می کنند. گوسفندها از حس بویایی خود برای یافتن آب و تشخیص خوراک و گیاهان مختلف استفاده می کنند. گوسفندها اغلب در جهت وزش باد حرکت می کنند. بنابراین می توانند از حس بویایی خود استفاده کنند.
حس لامسه گوسفند
از آنجایی که بیشتر سطح بدن گوسفندها از پشم یا موی خشن پوشیده شده است، تنها لب و دهان (و احتمالا گوش ها) می توانند حس لامسه را بهتر درک کنند. به همین دلیل سیم های برق حصار را در ارتفاع بینی گوسفندها نصب می کنند. حس لامسه در تعامل میان حیوانات دارای اهمیت است. بره ها به دنبال تماس بدنی با مادر خود هستند و میش ها از طریق روش های مختلفی به این رفتار پاسخ نشان می دهند.
حس چشایی گوسفند ها
گوسفندها توانایی تشخیص خوراک های مختلف را دارند و تشخیص مزه ها ممکن است در این رفتار نقش داشته باشد. هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد گوسفندها می توانند در صورت ارائه انواع مواد خوراکی، میان تغذیه مورد استفاده خود تعادل ایجاد نمایند. با این حال ممکن است آنها قادر به جستجوی گیاهانی باشند که باعث می شود احساس بهتری داشته باشند.
رفتار طبیعی گوسفند ها
تغییر در رفتار طبیعی حیوان می تواند علائم اولیه بیماری باشد. از بارزترین این موارد می توان به غریزه زندگی در گله اشاره کرد. گوسفند یا بره ای که از گله جدا شده باشد احتمالا علائم اولیه بیماری را نشان می دهد (مگر حیوان گم شده باشد). حتی باید گوسفندهایی که در آخر گله حرکت می کنند، مخصوصا اگر پیش از این جزو گوسفندهایی که در جلو گله حرکت می کردند باشد، باید مورد بررسی قرار گیرند.
اشتهای گوسفند
اشتها نیز جزو شاخص های مهم سلامتی است. گوسفندهای سالم، رفتار جویدن و نشخوار را به خوبی انجام می دهند. آنها ساعت ها در روز مشغول جویدن نشخوار خود هستند. گوسفندهای سالم مشتاق غذا خوردن هستند. آنها اغلب مواقع گرسنه هستند و در صورت عدم نظارت بر تغذیه، پرخوری می کنند. گوسفندها در انتظار غذا سرو صدا می کنند و در زمان خوراک دهی به سرعت به آخور نزدیک می شوند. کاهش اشتها از جمله نشانه های رایجی است که توسط حیوان بیمار نشان داده می شود. در عین حال، خوراک یک محرک قوی در پرورش گوسفند است. در کنار یک سگ گله خوب، یک سطل از کنسانتره معمولا بهترین روش برای جمع آوری و جابه جایی گوسفندها است. تغذیه تکمیلی به رفتار دوستانه و آرام گوسفندها کمک می کند.
گوسقندها حدود 50 درصد از وقت خود را صرف خوابیدن می کنند. اما ممکن است در مواقع دیگر نیز دراز بکشند و استراحت کنند و پس از بلند شدن اغلب عمل دفع ادرار و مدفوع را انجام می دهند. گوسفندهایی که تمایلی به بلند شدن ندارند و مدت زیادی دراز کشیده اند احتمالا دچار درد و مشکل هستند. گوسفندهایی که نمی توانند استراحت کنند نیز دچار استرس هستند. دندان قروچه یکی دیگر از علائم رایج وجود درد در گوسفندها است.
بازیگوشی بره ها
بره هایی که تمام مدت سروصدا می کنند، احتمالا گرسنه هستند و به میزان کافی خوراک مصرف نکرده اند. بره های سالم معمولا در هنگام بلند شدن کش و قوس می آیند ولی بره های بیمار به شکل خمیده می ایستند. بره های سالم معمولا 6 تا 12 ساعت در روز می خوابند. بره ها برای استراحت اغلب به دنبال مادر خود هستند تا در کنار او استراحت کنند. بره های سالم معمولا بسیار فعال هستند و بازی گروهی در آنها بسیار متداول است و علاقه زیادی به بالا رفتن دارند و به طور طبیعی نسبت به پیرامون خود کنجکاو هستند. این کنجکاوی در برخی مواقع می تواند موجب بروز حوادث شود. هر چه سن بره ها افزایش پیدا می کند، وقت کمتری را با مادر خود می گذرانند و بیشتر با بره های دیگر مشغول بازی هستند و زمان بیشتری را برای تغذیه صرف می کنند. بازی کردن بره ها پس از 4 ماهگی کاهش می یابد.
رفتارشناسی گوسفند ، مراقبت از قوچ ها
گوسفندها به طور کلی موجودات غیر تهاجمی هستند. اما این قانون در مورد قوچ ها (نرهای اخته نشده) به ویژه در فصل جفت گیری صدق نمی کند. قوچ ها می توانند بسیار پرخاشگر بوده و حتی می توانند باعث بروز صدمات جدی به افراد شوند. قوچ ها حتی اگر رفتار دوستانه ای داشته باشند یا به صورت حیوان خانگی نگهداری شوند باز هم نباید به رفتار آنها اطمینان داشت. مهم است بدانید قوچ ها کجا ایستاده اند و هرگز به آنها پشت نکنید. از آنجایی که کنترل قوچ های تهاجمی دشوار است، بهتر است قوچ هایی که به شدت تهاجمی هستند از گله حذف شوند. شاخ به شاخ زدن در گوسفندها امری طبیعی است و در فصل جفت گیری این رفتار در قوچ ها بیشتر است. این حرکات موجب نشان دادن شکل فیزیکی بدن و تسلط قوچ ها در گله است. برای جلوگیری از اینکه قوچ ها این رفتار را به صورت تهاجمی انجام دهند بهتر است از نوازش و خاراندن سر آنها جلوگیری شود. به طور کلی قوچ ها شما را فردی از گله می دانند و تلاش می کنند بر شما مسلط شوند.
تنها زمانی که میش ها ممکن است رفتار تهاجمی داشته باشند، پس از بره زایی است و این رفتار را برای محافظت از بره های خود انجام می دهند.
